Бир оиланинг пароканда бўлиши келгусида етти хил низонинг келиб чиқишига сабаб бўлиши мумкин. Бугунги кунда судларда кўриб чиқилаётган алимент, уй-жой, мол-мулк билан низолар бу фикрга исботдир. Шунингдек, фуқаролик ишлари бўйича судларга фарзанд билан кўриштириш тартибини белгилаш ҳақидаги даъво аризалар ҳам келиб тушадики, бу турдаги муаммолар ҳам никоҳдан ажралишнинг оқибати, албатта.

Фуқаролик ишлари бўйича Андижон туманлараро судига Ҳусанбой Анваржонов (исм-фамилиялар ўзгартирилган) даъво ариза билан мурожаат қилиб, собиқ турмуш ўртоғининг қарамоғида қолган саккиз яшар қизи билан учрашиб туришига қаршилик қилинаётганлигини, шу сабабли суддан фарзанди билан кўришиб туришни белгилаб беришни сўраган.

Иш ҳужжатларига кўра, даъвогар 2012 йилда Ойдиной Анваржонова билан қонуний никоҳдан ўтишган. Биргаликдаги турмушлари давомида бир нафар фарзандли бўлишган. Бироқ орадан олти йил ўтар-ўтмас, турли қўйди-чиқдилар, келишмовчиликлар сабабли ўзаро муносабатларга дарз кетади. Хусусан, суднинг тегишли қарори билан тарафлар қонуний никоҳдан ажратилади. Бола эса онанинг тарбиясида қолади.

Ота-она фарзанд аталмиш неъматнинг нақадар азиз ва ширин эканлигини ундан узоқлаша бошлаганда англаб етиши бор гап. Ваақт ўтган сайин Ҳусанбой ҳам ёлғиз қизи Нозимани соғина бошлайди. Уни вақти-вақти билан ўзининг уйига олиб кетишга уринади. Собиқ аёли эса бу талаб ва таклифга кўнмайди. Шундан сўнг, юқорида қайд этилгани каби, даъвогар судга мурожаат қилади.

Суд мажлисида жавобгар Ойдиной Анваржонова даъвони қисман тан олиб, хақиқатда ҳам фарзанди ўзининг қарамоғида эканлигини, даъвогар фарзандини ўз уйига олиб кетмоқчи бўлаётганлиги сабабли кўрсатмаётганлигини, болани ўзининг иштирокида кўришига эътирози йўқлигини, фақат ўзининг иштирокида, ўз уйига олиб кетмасдан кўришига рози эканлигини, шунингдек, фақатгина шанба кунлари кўришишига рози эканлигини баён қилиб, тушунтириш берди.

Суд мажлисида Андижон тумани ҳокимлиги Болаларни ҳимоя қилиш шўъбаси вакили ҳам даъвогарнинг вояга етмаган фарзанди билан кўришиб туриши боланинг жисмоний ва руҳий соғлиғига, ахлоқий камолотига зарар келтирмаслиги юзасидан тушунтириш берди.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 77-моддасида ота-оналар ва уларнинг ўрнини босувчи шахслар ўз фарзандларини вояга етгунига қадар боқиши, уларнинг тарбияси, таълим олиши, соғлом, тўлақонли ва ҳар томонлама камол топиши хусусида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар.

Давлат ва жамият етим болаларни ҳамда ота-онасининг васийлигидан маҳрум бўлган болаларни боқишни, тарбиялашни, уларнинг таълим олишини, соғлом, тўлақонли ва ҳар томонлама камол топишини таъминлайди, шу мақсадда хайрия фаолиятини рағбатлантиради деб белгиланган.

Оила кодексининг 76-моддасига кўра, боладан алоҳида яшаётган ота(она) бола билан кўришиш, унинг тарбиясида иштирок этиш ва таълим олиши масаласини ҳал этишда қатнашиш ҳуқуқига эга.

Бола билан бирга яшаётган ота (она) боланинг она (ота)си билан кўришишга, агар бундай кўришиш боланинг жисмоний ва руҳий соғлиғига, ахлоқий камолотига зарар келтирмаса, қаршилик қилмаслиги керак.

Суд масалани чуқур ўрганиб, тарафларнинг тушунтиришлари ҳамда ишдаги тўпланган ҳужжатларни атрофлича текшириб, қонун талабларидан келиб чиқиб, Ҳусанбой Анваржоновнинг даъвосини қисман қаноатлантиришҳақидаги тўхтамга келди. Яъни ота-боланинг ҳар ойнинг биринчи ва учинчи шанба кунлари соат 9 дан 17 га қадар онанинг иштирокида кўришиш тартиби белгиланди ҳамда жавобгарга белгиланган вақтларда фарзандининг отаси билан кўришиш ва тарбиясида иштирок этишга қаршилик кўрсатмаслик мажбурияти юкланди.

Судларда кўрилаётган шу каби ҳолатлар ажрашиш ёқасида турган оилаларга сабоқ бўлиши керак. Чунки сўз бораётган ҳолатда ҳам суд даъвони қаноатлантирган бўлса-да, бу ҳол фарзанднинг ота-онасининг меҳрига тўйиб улғайишини англатмайди. Зотан, тинчлик-хотиржамлик, ўзаро ҳурмат, юксак маънавият шаклланган оиладагина болалар эмин-эркин вояга етадилар.

Абдуллажон Одашев,

фуқаролик ишлари бўйича

Андижон туманлараро суди судьяси